Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, 1901 yılında Tortum İlçesinin Çamlıyamaç Köyünde doğdu. Asıl adı Ahmet Halil’dir. Fındıkoğulları ailesine mensup Halil Fahri Bey’in oğludur. Babası Halil Fahri Bey 1860 yılında Tortum Çamlıyamaç’ta doğmuş ve çeşitli bölgelerde kadılık yapmış ve 1916 yılında ölmüştür. Kadılığı esnasında ahlakı, dürüstlüğü ve dirayeti ile kendini şakilere bile sevdirip saydıran bir hakimdi. Annesi Fatma Zehra Hanım 1865 yılında Tortum’un Dikyar köyünde doğmuştur. İkinci Dünya Savaşı sırasında hac vazifesini yapmak için gittiği Hicaz’da vefat etti.
Fındıkoğlu, babasının memuriyeti sebebiyle ilk öğrenimini Erzincan ve Hakkari’de yapmıştır. Malatya İdadisinden sonra Kayseri Sultanisinde başladığı öğrenimine 1918’de İstanbul Gelenbevi Sultanisinde (lise) devam etmiştir. Gelenbevi Lisesinin 10. sınıfında okumakta iken daha büyük yaştaki sınıf arkadaşlarının askere alınması sonucu sınıf mevcudu kendisi gibi iki arkadaşıyla Ziyaeddin Fahri kalmıştır. Okul idaresi üç çocuk için eğitim faaliyetine devam edemeyeceği gerekçesiyle sınıfı kapatır. O sıralarda Ziyaeddin Fahri, Posta-Telgraf Mektebinin sınavla öğrenci aldığını öğrenir. Vilayetler için posta müdürü yetiştiren bu okulun sınavlarına girer ve kazanır.
1922 yılında Posta –Telgraf Mektebini bitiren Ziyaeddin Fahri, aynı yıl Galatasaray Postanesi’nde göreve başladı ve ayni zamanda İstanbul Üniversitesi (Darülfünun) Edebiyat Fakültesi Felsefe bölümünde tahsile başladı. Geceleri postahanede çalışıp gündüzleri fakülteye devam ederek buradan 23 Eylül1924 yılında mezun oldu.
Ziyaeddin Fahri, Edebiyat Fakültesini bitirdikten sonra postahanedeki görevinden ayrılarak 8 Aralık 1924’de Erzurum Lisesi Felsefe Öğretmenliğine atandı. Sivas ve Ankara Liselerinde Felsefe, Sosyoloji ve Edebiyat Öğretmenliği yaptı.
İstanbul üniversitesi Edebiyat Fakültesinin1930 yılında açılan asistanlık sınavını kazanarak doktora yapmak üzere Fransa Strasbourg Üniversitesi’ne gönderildi. 23 Ekim1933 tarihinde İstanbul’a döndüğünde İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi İçtimaiyât ve Ahlak Doçenti olarak göreve başladı. 1941 yılında profesör oldu. 1944’te İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Sosyoloji ve sosyal siyaset kürsüsüne geçti. 1947-1949 yılları arasında İktisat Fakültesi Dekanlığı yaptı.
Ziyaeddin Fahri Fıındıkoğlu, 1958 yılında ordinaryüs profesörlüğe terfi etti. 6 Haziran 1973 tarihinde emekli olan Fındıkoğlu, 16 Kasım 1974’te vefat etti ve İstanbul Edirne Kapı Şehitliğinde toprağa verildi.
Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, çok çalışkan bir bilim adamı idi. Doğup büyüdüğü topraklardan kopmayan, ömrünün sonuna kadar bu memleketin sıkıntılarıyla uğraşan bir cemiyet adamıydı.
Kitap, makale , araştırma, tebliğ ve broşür şeklinde 3000’in üstünde eseri bulunan Fındıkoğlu yirmiye yakın takma ad kullanmış olup bunlardan Kadıoğlu Ahmet, Ahmet Halil en çok kullandığı isimlerdir.
Eserlerinden bazıları şunlardır:
1-İçtimaiyyat(1958),
2-Hukuk Sosyolojisi(1958),
3- Le Play Mektebi ve Prens Sabahattin(1962),
4-İktisat Sosyolojisi Açısından Sosyalizm(1965),
5- İçtimaiyyat Dersleri(1971),
6- Erzurum Şairleri(1927),
7- Bayburtlu Zihni, (1928)
8- Karl Marx ve Sistemi (1975)
Bibliyografya
Mustafa E.Erkal, TDV İslam Ans. C.13 s.28
Nevin GÜNGÖR ERGAN, Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, Türk Kültürü, C.XXVII, S. 312,
Zeki Başar, Erzurum 54 Müellifi
M. Çelik, Erzurum Kitabı