Erzurum Murat Paşa Mahallesinde, Murat Paşa Camii’nin doğusunda ve bitişiğindedir.
Ahmediye Medresesinin yapım yılını ve yaptıranını belirten kitabe giriş kapısının hemen üzerinde yer alır. 96 cm eninde ve 42 cm uzunluğundaki mermere devrinin nesih yazı üslubu ile üç satır halinde yazılan kitabenin birkaç kelimesi okunamamaktadır. Okunabilen kısmın yazılış şekli şöyledir;
- An Aliyyin Radiyallahü anh an-in-nebiyyi aley-his-selâm
- Men….. Hafiza alâ ümmeti erbei’ne hadîsen kütübe fi zümret-il-ulâma
- ….. …..İlâllâh-il-Gani Ahmed ibn-i Aliyy-ibni Yusuf Fi Erbaa aşere … sebamiye
Bu kitabeye göre medreseyi 714 veya 724 hicri (M. 1298 veya 1308) yılında ALİ oğlu AHMED yaptırmıştır. Bu zatın dedesinin adı da YUSUF’dur. Kitabenin ikinci satırındaki “ Ümmetimden kırk hadis ezberleyen ulâma zümresine yazılır” mânasına gelen ve Hazreti Ali’nin Hazreti Peygamberden rivayet ve naklettiği hadîse göre burasının bir Darül Hadîs olduğu anlaşılmaktadır.
Devrinin karekteristik mimari vasıflarını taşıyan bu tarihi abidenin kuzey cephesindeki nişin bir mihrap olabileceği dolayısı ile buranın mescit olduğu bilinmektedir. Ancak bu mescit bölümü yıkılmıştır. Ahmediye Medresesine ait küt ve kısa minare 1928 yılında rüzgarın etkisi ile yıkılmış, daha sonra yerine bugünkü minare inşa edilmiştir. Bu minareyi bugün Murat Paşa Camii kullanmaktadır.
Kapalı avlulu, iki eyvanlı, revaksız, tek katlı bir medresedir ve dikdörtgen bir alan üzerine oturmaktadır.
Medresenin kuzeyinden olduğu bilinen mescit kısmı ve bunun önünde olması gereken taçkapının tamamen ortadan kalkması nedeniyle, günümüzde binaya kuzeydoğu köşedeki odanın kapısından girilmektedir.
Ahmediye Medresesinin orta bölümünü örten aynalı çapraz tonozlu kapalı avlunun kuzey ve güneyinde 4.30 x 3.85 m. ölçülerinde sivri beşik tonozlu iki eyvan bulunmaktadır. Bunlardan birincisi giriş eyvanı, ikincisi ise arka duvarlarında bir mihrap bulunan ana eyvandır. Eyvanların arasında yer alan 9.10 m. derinliğinde ve 4.45 m. genişliğinde dikdörtgen şeklindeki avlunun üzeri çapraz tonozla örtülüdür. Avlunun doğusunda ve batısında oldukça dar ikişer odaya yer verilmiştir. Ayrıca yapının dört köşesinde tonozlarla kapatılmış simetrik büyük boyutlu dört oda daha bulunmaktadır. Bütün odaların kapıları avluya açılmaktadır. Yakutiye Medresesinde olduğu gibi çatı düzeyinden taşırılmış, ortada açılan fenerle de kademeler halinde yükselen piramidal bir görüntü elde edilmiştir. Süsleme yönünden oldukça sade bir yapı olup, eyvan kemerlerindeki sütüncelerde Yakutiye Medresesi’ndeki gibi iri bitki motifleri yer almaktadır. Medresenin koridorundaki sağ ve sol köşelerde gömme halindeki zarif başlıklı sütuncuklar abideye gönül çekici bir ahenk temin etmiştir.
Bibliyografya
İ.Hakkı Konyalı, Abide ve Kitabeleriyle Erzurum Tarihi,
V.Kaçdıoğlu , Erzurum’da İlhanlılar Dönemi Medreseleri
G.Solmaz, Erzurum Tarihi Eserleri
H.Gündoğdu, A.A.Bayhan, M.Arslan Sanat Tarihi Açısından Erzurum
H.Yurttaş,H.Özkan,Z.Köşklü Yolların, Suların ve Sanatın Buluştuğu şehir Erzurum
A.Zeynel, Erzurum Eğitim Kurumları Tarihi