1864 tarihli Vilayet Nizamnamesi ve buna dayanılarak hazırlanan talimâtnâmelerle, Osmanlı Devletinde büyük şehirler başta olmak üzere Belediye teşkilatları kurulmaya başlanmıştır. Bu nizamnameye istinaden Erzurum’da Vilayet teşkilatı kurulması, Mehmet Emin Muhlis Paşa’nın valiliği döneminde, Eylül 1866’da gerçekleşmiştir.
1867’de vilayet belediye meclislerinin kuruluş ve görevleri hakkında hazırlanan talimata göre, belediye meclisleri bir reis ve altı azadan oluşacaktı. Meclisin reisi ise atanmış bir kişi olacaktı. Erzurum’un resmi vilayet gazetesi Envâr-ı Şarkiye’nin 11 Şubat 1870 tarihli nüshasında “Erzurum beledi meclisi riyâseti Rumeli Beylerbeyiliği pâyelülerinden Saadetlü Resul Paşa Hazretleri’ne, İspir Kaymakamlığı meclis-i mezkûr reis-i sâbıka Timur Ağa’ya ihâle kılınmıştır.”haberi vardır. Bu haberden anlaşıldığı kadarıyla Erzurum Belediye Reisinin 1867-1870 döneminde Timur Ağa olduğu, bu zatın İspir Kaymakamlığına tayini ile 1870 yılında Resul Paşanın Erzurum Belediye Reisliğine getirilmiştir. Bu haberden hareketle Erzurum Belediyesinin1867 yılında kurulduğu söylenebilir. 23 Eylül 1293 (1877) tarihli “Dersaade ve Vilayet Beledi Kanunu” ile Erzurum Belediyesi kamu tüzel kuruluşu hüviyetini kazanmıştır. 1864 Vilayet Nizamnamesi ile 1877 Belediye Kanunu’nun kabulu arasında geçen dönem, bir deneme ve geçiş süresi olmuştur. Çünkü bu dönemde belediye başkanlığı yapmış olan şahıslar, belediye meclis üyesi olmadıkları halde, mülki amirler tarafından bu makama getirilmişlerdir. Birinci Cihan savaşı başladığında Erzurum Belediyesi 1915 ortalarından 1.Ocak.1916 tarihine kadar Askeri makamlarca işbaşına getirilen Kurmay Albay Refik Bey tarafından yönetilmiştir. Rus işgali sırasında bu görevde Cimilli Ahmet Rüşdü Efendi bulunuyordu.
Ruslar Erzurum’u işgal ettikten sonra şehirde yeni bir idari yapılanmaya gittiler. Erzurum Belediye teşkilatını da yeniden düzenleyerek Mehmed Ali Paşayı Belediye Başkanlığına getirdiler. Ruslarla iyi bir ilişki kuran Mehmed Ali Paşa, Erzurum halkının bu zor günlerinde elinden gelen her şeyi yapmıştır. Ermenilerin sürekli şikayeti üzerine 1917 yılı ortalarında görevden alınan Mehmed Ali Paşa ailesiyle birlikte Rusya’ya sürüldü. Bu defa Belediye Başkanlığına Yazıcıoğlu Hakkı Paşa getirildi ve bu görevde üç ay kaldı. Ermenilerin sürekli şikayeti devam edince bir Rus olan Stavrofsky Belediye Başkanlığı görevine getirilmiş ve yardımcılığını tercümanı Ahiskalı Ali Pepenof yapmıştır. Bilindiği gibi Ruslar Erzurum’dan ayrılırken Antranik liderliğinde şehre gelen Ermeniler yönetimi tamamen ele geçirmişlerdir.
Erzurum’un düşman işgalinden kurtulması ile Kâzım Karabekir Paşanın emrindeki subaylardan Recep (Peker) geçici olarak Erzurum Belediye Başkanlığına getirildi. Akabinde belediye işlerinin yürütülmesine Zakir (Gürbüz) Bey memur edilmiş ve 1921 yılına kadar Belediye Başkanlığı yapmıştır.
Kuruluşundan itibaren Erzurum Belediye Başkanları:
- Timur Ağa 1867 – 1870 ve 1876- 1877
- Resul Şakir Paşa 1870 – 1876
- Alaybeyi Sarıgümrükçüoğlu Osman Bey 1878-1880
- Osman Saib Bey 1880-1889
5- Abdulvahit Paşa 1889-1892
6- Maksut Bey oğlu Şükrü Bey 1892-1899
7- Yavilizade Abdulhamit Bey 1899-1900
8- Şerif Yusuf (Soylu) Bey 1901-1906 ve 1907-1910
9- Şevket Efendi 1906-1907
10-Abdulvahit Paşaoğlu Galib Bey 1911-1914
11-Namık Efendizade Rıza 1914-1915
12-Korukçuzade Ahmet Rıza 1915 (4 ay)
13-Kurmay Albay Refik Bey 1915 (4 ay)
14-Cimilli Ahmet Rüştü Efendi 1915-1916 (3 ay)
15-Mehmed Ali Paşa 1916-1917
16-Yazıcıoğlu Hakkı Paşa 1917 (3 ay)
17- Stavrofsky (Rus) 1917 (3 ay)
18- Recep(Peker) Bey 1918 (3 ay)
19- Gençağazade Zakir (Gürbüz) bey 1918 -1921 ve 1927-1928
20- Korukçuoğlu Nafiz (Dumlu) bey 1921-1926
21- Müştak Bey 1928-1930
22- Hafızzade Seyfullah Topdağı 1930- 1932
23- Durak Sakarya 1932- 1935
24- Kitapcızade Salim Altuğ 1935- 1937
25- Şevket Arı 1937- 1939 ve 1950-1951
26- Mesut Çankaya 1939 – 1945
27- Kâzım Yurdalan 1945- 1950
28- Lütfü Yalım 1951-1953
29- Samih Korukçu 1953-1955
30- Edip Somunoğlu 1955-1960
31- Hilmi Nalbantoğlu 1964-1968
32- Selahattin Ozan 1968-1973
33- Orhan Şerifsoy 1973-1977
34- Nihat Kitapçı 1977-1984
35- Necati Güllülü 1984-1989
36- Mehmet Ali Ünal 1989-1994
37- Ersan Gemalmaz 1994-1999
38- Mahmut Uykusuz 1999-2004
39- Ahmet Küçükler 2004-2009 ve 2009-2014
40-Mehmet Sekmen 2014-2019 ve 2019-
Bibliyografi
Murat Küçükuğurlu, Erzurum Belediyesi Tarihi-1 ve 2
Muammer Çelik, Erzurum Kitabı
Enver Konukçu, Selçukludan Cumhuriyete Erzurum Tarihi