İLHANLI DÖNEMİ(1308 – 1335)

Kurucusu Cengiz Han’ın torunu Hülâgû’dur. Moğol Büyük Hanı Mengü 1253 yılında kardeşi Hülagü’yü İran, Irak, Anadolu’yu ele geçirip buraları kendisine tâbi bir “İlhan” (il + han= “bölge hükümdarı”) olarak idare etmek üzere görevlendirdi. Bu suretle başşehri Tebriz olmak üzere İran’da 1256 yılında kurulan ve 1295 yılından itibaren tam bağımsız hale gelen devlet, Hülagu’nun taşıdığı İlhan unvanına nisbeten İLHANLILAR adıyla anılmıştır. Bu dönemde Erzurum ve Çevresi Selçuklu yönetiminde görünmesine rağmen, İlhanlı hükümdarına boyun eğmişti.

Hülagû Han’ın ölümü üzerine Tebriz de İlhanlı tahtına Abaka Han (1264-1282) geçti. Abaka Han Erzincan, Sivas ve Erzurum’un idaresini Selçuklu şehzadesi Mes’ud’a verdi.

Abaka’dan sonra Ahmet Teküdar (1282-1284) İlhanlı Hanı oldu. Bu handa Selçuklu ülkesini Gıyas ed-Din Keyhüsrev ile Gıyas ed-Din Mes’ud arasında taksim etmiştir.

İlhanlı Hanı Geyhatu (1291-1295), 12 Recep 691/1292 de kalabalık bir ordu ile Erzurum’a gelmiş, burada kısa konaklamadan sonra, Aladağ’a doğru yoluna devam etmiştir.

İlhanlı hükümdarı Sultan el Mu’azzam Gazan Mahmud Han (1295-1304) İslamiyeti devletinin resmi dini haline getirdi.  Adına Erzurum Darphanesinde 1295, 1300 ve 1304 yıllarında kesilmiş paraları bulunmaktadır. Gazan Han, Selçuklu Sultanı III. Âlâ ed-Din Keykubad’ı 1298 de Konya tahtına gönderirken, Erzurum’dan Antalya’ya kadar bütün ülkenin hâkimiyetini bir yarlık ile ona verdi. Gazan Han, Yakutiye Medresesinin kapı üzerindeki kitabede “Sultan el-Sa’id” sıfatı ile tanımlanmıştır. Ayni yerde, hanımı Bolugan Hatun ismide zikredilmektedir.

Muhammed Olcaytu Han, Gazan Hanın kardeşi ve halefidir. Tebriz yakınlarındaki Ucan’da 19 Temmuz 1304 de Hanlık makamına oturmuştur. Olcaytu Han’ın Erzurum’daki yöneticisi Gazanlı Cemâled-Din Hâce Yakut idi. 1310 yılında Sultan Olcaytu ve eşi Bulgan Hatun adına Erzurum’da bir külliye (Yakutiye) inşa ettirmiştir. Yakutiye kitabesinde onun adından, “Sultan ül-Âzam Olcaytu” diye bahsedilmektedir. Olcaytu Han adına tedavüle çıkarılan paralar 1304, 1314 ve 1316 tarihlidir. Ayni sultan zamanında (1314) Erzurum’da Gazi Ahmed b. Ali b. Yusuf tarafından Ahmediye medresesi yaptırılmıştır.

Âlâ ed-Din Ebû Said Bahadır Han (1317-1335), Olcaytu Han’ın oğludur. Babasının ölümü ile 1317 de tahta çıkmıştır. Oniki yaşında olduğu için devlet işlerini Melik el Ümera Emir Çoban yürütmüştür. Erzurum’da Bahadır Han adına 1321, 1322, 1328 ve 1332 tarihlerinde para bastırılmıştır.

Bahadır Hanın ölümünden sonra İlhanlı Devleti çökmüştür. Her çöküşte görüldüğü gibi o devletin kudretli beyleri yönetiminde bulundukları yörelerde bağımsızlıklarını ilan etmiş ve saltanatlarını sürdürmeye devam ettirmişlerdir.

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir