Mehmed Ârif Bey, 28 Mart 1845’te Erzurum’da doğdu. Karacehennem İbrahim Paşa’nın yeğeni, Erzurum Âsâkir-i Nizâmiye-i Şâhâne topçu miralayı Hacı Ömer Bey’in oğludur. Erzurum’daki medreselerde okuyarak tahsilini tamamladı. Ağustos 1861’de 4. Ordu Merkezi Tahrirat Odası’na kâtip oldu. 14 Aralık 1865’de Erzurum Vilayeti Meclis-i Temyiz-i Hukuk Başkitabetine tayin olundu. 1877-1878 (H.1293) Türk Rus Savaşı (93 harbi) hazırlığı yapılırken 13 Nisan 1877’de Anadolu Ordusu Başkumandanı Gazi Ahmed Muhtar Paşa’nın talebi üzerine Mühimme Başkatipliği görevine getirildi. Savaşın ardından ailesi ile birlikte 30 Nisan 1878’de İstanbul’a gitti ve İstanbul Temyiz Mahkemesi Hukuk Dairesi zabıt katipliğinde çalışmaya başladı. Mısır Fevkalade Komiserliğine tayin edilen Gazi Ahmed Muhtar Paşa’nın birinci katibi olarak Mısır’da görevlendirildi. 1896’da Mısır’daki görevi esnasında hastalanarak tedavi görmek üzere İstanbul’a döndü. 14 Temmuz 1897’de Heybeliada’ da mide kanserinden öldü ve İstanbul Merkez Efendi Dergahı haziresine defnedildi. Oğulları Celaleddin Arif (23 Nisan 1920’de Erzurum Milletvekili) ve Necmeddin Arif (1911-1918 yıllarında Bezmiâlem Vakıf Ün. Tıp Hastahanesi Başhekimliğini yapmıştır) (Babalarının ismini soyadı olarak almışlardır) beylerin belirttiğine göre İslam felsefesi ve ahlak konularıyla da ilgilenen Mehmet Arif bey mütevazi, dindar ve iyi huylu bir insandı.
Mehmed Ârif Bey’in yayınlanmış eserleri;
Binbir Hadis, bu eser 1901 ve 1909 olmak üzere iki defa Kahire’de, 1966 ve 1975 yıllarında sadeleştirilerek İstanbul’da basılmıştır.
Başımıza Gelenler, 1877-1878 Türk- Rus Savaşı’nın Erzurum’da cereyan eden kısmının bütün safhalarını ve askerin durumunu anlattığı eseri oğulları tarafından 1903’de Mısır-Kahire’de, 1910’da İstanbul’da yayımlanmış, ayrıca sadeleştirilerek 1976’da İstanbul’da basılmıştır.
Bibliyografya
Fahrettin Kırzıoğlu, Ervak Anma Toplantıları II-2004
Sebahattin Bulut, Erzurum’da İz Bırakanlar
Ali Akyıldız, T.D.V İ.A. s.443