Yeşilzâde Muhammed (Mehmed) Salih Efendi, 20 Şevvel 1289 / 1874 günü Erzurum Cafer Efendi Mahallesi, Vakıflar sokakdaki 25 numaralı evde doğdu. Babası Yeşil Hoca Şeyh’ül Kurrâ Seyyid Mustafa Niyazi Efendi, annesi Hacer Hatun’dur. İlk ve kısmen orta tahsilini babasından aldı ve Erzurum İbtidaisi ile Erzurum Mülkiye Rüşdiyesi’ni bitirdi. 1890 da hafızlığını tamamladı. Dâr’ul Muallimin Mektebinden diploma aldı. 1897’de Şer’i Hukuk ve ceza muhakemeleri usulü okuyarak 1899 – 1901 yılları arasında dava vekilliği yaptı.1317/ 1903 senesinde Erzurum İbrahim Paşa Mektebi’ne öğretmen oldu ve ayni yıl Arife Hanım ile evlendi. 1321/1907 yılında Erzurum Numune-i Terakki Mektebi’ne tayin oldu ve dört yıl sonra bu okula müdür oldu. Öğretmenliği sırasında Caferiye Camii’nde hatiplik yaptı.
Yeşilzade Mehmed Salih Efendi,16 Şubat 1916 günü Erzurum’un Ruslar tarafından işgalinden sonra 17 Aralık 1916 tarihinde ailesi ile birlikte Erzurum’dan Bursa’ya göç etmiştir. İzmir’in Yunanlılar tarafından işgali üzerine Bursa’da Redd-i İlhak Cemiyetini kurmuş, ayrıca Bursa Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin başkanlığını yapmıştır. Anzavur Ayaklanmasının bastırılmasına fiilen katılmış, İstiklâl Savaşındaki üstün hizmetleri nedeniyle TBMM kararıyla kırmızı-yeşil şeritli madalya ile ödüllendirilmiştir.
Mehmed Salih Efendi I. Dönem BMM seçimlerine katılarak 20 Nisan 1920’de Erzurum Milletvekili olarak meclise girmiştir. Mecliste muhalif milletvekillerinden teşekkül eden ikinci gurup içerisinde yer alan Sâlih Efendi 1922’de hilâfeti savunan ve Ankara’nın ilk muhalif gazetesi olan “Şarkın Sesi” ni 29 sayı çıkardı. Birinci meclisin feshedilmesinin ardından ikinci meclise alınmadı. Ayrıca kendisine Bursa ve Erzurum’a gitmesinin uygun görülmediği bildirildi. 1925 Haziran ayında, komite kurarak Mustafa Kemal Paşa’yı öldürüp hükümeti değiştirme suçlamasıyla İstiklâl Mahkemesi’nce tutuklandı, yetmiş beş gün sonra serbest bırakıldı. Mehmed Salih Efendi, 16 Kasım 1925’de İstanbul İmam Hatip Okulu din dersleri öğretmenliğine atandı. 1929 yılında bu okul kapatılınca Çemberlitaş Ortaokulu’nda tarih öğretmenliğine getirildi. 22 Kasım 1931 tarihinde öğrencilerine dini bilgiler verdiği gerekçesi ile emekliye sevk edildi. Mehmed Salih Yeşiloğlu 4 Temmuz 1954 günü Fatih’deki evinde vefat etti ve İstanbul Merkez Efendi Mezarlığına defnedildi.
Mehmed Salih Yeşiloğlu’nun yayımlanmış eserleri;
İslâm Elifbası 1331 Şems Matbaası,
Risale-i Merdan – 1332 Dersaadet Tevsi-i Tıbâat Matbaası
Kıraat-ı Merdan,
Mecmua-i Merdan,
Tuhfet’ül İmâmeyn (Hanifi ve Şafii mezheplerini kapsar)
Hazret-i İmam Ali (a.s.) ve Düşmanları – İstanbul 1947
Kerbelâ Mezalimi – İstanbul 1950
Bibliyografya
Ö.Hakan Özalp, Erzurumlu Yeşilzâde Mehmed Salih Efendi- İstanbul 1999
M.Taşyürek, Erzurum Kongresi ve I. Dönem Erzurum Milletvekilleri
C.Server Revnakoğlu , Tarih Coğrafya Dünyası c.1 sayı 2 Mayıs-1959
TBMM Albümü
Fahri Çoker, Türk Parlamento Tarihi