Mustafa Durak (Sakarya savaşında bulunduğundan soyadı olarak “SAKARYA” yı almıştır), Erzurum Veyisefendi (Darağaç )Mahallesinde H,1292/ M. 1876 yılında doğdu. Babası Veyis Efendi Camiini yaptıran Mehmed oğlu Üveys Efendi torunlarından Hacı Ahmet Efendi, annesi Peruze Hanımdır. Mustafa Durak küçük yaşta babasını kaybetmiştir. Babasından sonra Erzurum Veyis Efendi Vakfının ve Cami-i Şerifinin Mütevellisi idi. Kendisine “KARA DURAK” lakabı takılmıştı. Mesure Hanımla evliydi ve çocukları olmamıştır. Mustafa Durak, İlk ve orta öğrenimini Erzurum İbtidai Mektebi ve Erzurum Rüşdiyesi’nde tamamladı. İstanbul Polis Okulu’nda okudu, mezun olmadan Padişah Abdülhamit yönetimine karşı eylemlerde bulunması üzerine “Kalebentliğe” hüküm giyerek Sinop Kalesine sürgüne gönderildi.
Mustafa Durak, Meşrûtiyetin ilânında (1908) serbest bırakılınca Erzurum’a döndü. 7 Ekim 1908’de Erzurum Polis Müdürlüğünde 2. Komserliğe tayin edildi. İstanbul’da açılan Polis Mektebi’ne gitti ve buradaki eğitim ve öğrenimini tamamlayarak mezun oldu. 9 Mayıs 1909’da Başkomiser’liğe yükseltildi. 4 Şubat 1911’de Erzurum Polis Müdürü oldu.
Mustafa Durak, 6 Ağustos 1913’te Bitlis Polis Müdürlüğüne atandı. 1.Dünya Savaşında (9 Kasım 1914’de) Bitlis Milis Tabur Komutanı oldu ve bu görevdeki başarısı üzerine Alay Komutanlığına yükseltildi. 28 Kasım1915’de Ankara Polis Müdürlüğü, 18 Kasım 1917’de Adana Polis Müdürlüğüne getirildi.
Mustafa Durak Sakarya, mütarekeden sonra 18 Kasım 1918’de görevinden istifa ederek Erzurum’a döndü. Milli Mücadeleye katıldı. T. B.M. Meclisi’nin I. Dönemi için yapılan seçimde Erzurum Milletvekili olarak 13 Mayıs 1920’de Meclis’te bulundu. I. Dönem Milletvekilliği sona erince Erzurum’a döndü.
Mustafa Durak Sakarya, Temmuz 1932 tarihinde yapılan seçimde Erzurum Belediye Başkanlığına seçildi. 11 Ağustos 1932 tarihinden 13 Şubat 1935 tarihleri arasında Erzurum Belediye Başkanı olarak görev yaptı.
Mustafa Durak Sakarya, V. Dönem (08.02.1935-03.04.1939), VI. Dönem (26.03.1939-08.03.1943) Gümüşhane Milletvekili seçildi.
Mustafa Durak Sakarya, 21 Ekim 1942’de Bursa’da vefat etti. Kabri Bursa’da Emir Sultan haziresindedır.
Bibliyografya
M. Taşyürek, Erzurum Kongresi ve I.BMM Erzurum Milletvekilleri
E. Yalçın, Milli Mücadele’ye Sadakat ve Mustafa Durak Sakarya
E. Kürkçüoğlu, Ervak Anma Toplantısı
M. Küçükuğurlu, Erzurum Belediyesi Tarihi 2