(1840 – 1906)Şeyh’ül Kurrâ
Yeşil Hoca Şeyh’ül Kurrâ Seyyid Mustafa Niyazi Efendi, H.1261 M.1840 yılında İspir ( Pazaryolu ilçesi) Karakoç köyünde doğdu. Karakoç köyü zaviyedarı olan Seyyid Hüseyin Tosun Bayraktar’ın oğludur. (Aslen Pir Hızriler’den olan bu zatın ecdadı III. Murad zamanında din ve irşâd için Medine’den Süleymaniye Sancağına, III. Ahmed devrinde de Süleymaniye’den yine din talimi ve irşad için Erzurum’un İspir Sancağına bağlı Karakoç zaviyesine nakledilmişlerdir. Seyyid Mustafa bin Seyyid Ali bin Seyyid Abdullah bin Seyyid Ömer bin Seyyid Ömer bin Seyyid Ali…. İlâ soyu kesintisiz kırkikinci göbekte Hz. Hüseyin’e ulaşmaktadır.)
Yeşil Hoca Mustafa Niyazi efendi, on yaşında hafız olmuş, Pazaryolu (Norgah)’da ilk tahsilini tamamlamıştır. 1280/1861 tarihinde asker olarak Sırb ve Karadağ harplerinde düşmanla savaşmış, yaralanmış ve gazi olmuştur. 1283/1864 yılında İpek Sancağı tali taburuna tabur imamı olarak tayin edilmiş ve dört sene bu görevi ifa etmiştir. 1287/1868 yılında tabur imamlığı görevinden istifa edip Rumeli’den İstanbul’a gelmiş ve Fatih Medresesinde ilmi tahsiline devam etmiş, Nakşi meşayihinden Gümüşhanevi Ahmed Ziyaeddin Efendinin tekkesine bir yıl devam etmiştir. Şeyhinin emri ile 1288/1869 yılında Erzurum Caferi ye Camiine hatib ve İbrahim Paşa Camiine imam olarak tayin olunmuştur. Otuzyedi sene devam eden bu görevlerinde yüzyirmibir hafız yetiştirmiş, Erzurum ve havalisine ilm-i kıraatı öğretmeye çalışmıştır.
Yeşilzâde Seyyid Mustafa Niyazi Efendi İspir (Norgah) doğumlu Hacı Osman kızı Hacer Hatun ile evlenmiş ve dört çocuğu olmuştur.(Hacer Hatun 15 Eylül 1343/1924’te Erzurum’da vefat etmiştir). Büyük oğlu Hâfız Osman-i Zinnûreyn Efendi Ermeni eşkiyası ile savaşırken şehit olmuş (1334/ 1918), ikinci oğlu Yeşilzade Mehmed Salih Efendi 1.Dönem B.M.M Erzurum Milletvekili seçilerek 20 Nisan 1920’de meclise girmiştir. Üçüncüsü Hatice hanımdır. Dördüncü çocuğu İlköğretim Müfettişliğinden emekli Ahmed Naim’dir.
Yeşilzâde Seyyid Mustafa Niyazi Efendi 1325/1906 senesi Recep ayının 7 pazartesi günü vefat etmiş ve Erzincan Kapı kabristanında defnedilmiştir.
Mustafa Niyazi Efendinin eserleri;
“Menâsik-i Hacc-ı Şerif”, Nehzet’ül – Menasik kenarında İstanbul el Hac Halil Efendi Dergâhı,
“Umdet’ül Kâri’in”, İstanbul -1902 Şirketi Sahafiye-i Osmaniye Matbaası
“Sened’ül Huffâz” İstanbul Bayezid Kütübhanesi,
“Tezkiret’ül İhvan” İstanbul Bayezid Kütüphanesi Arap Harfli Yazmalar bölümü no. 8199
Bibliyografya
Ö. H. Özalp, Erzurumlu Yeşilzade Mehmet Salih Efendi
M. Nusret (Som), Tarihçe-i Erzurum
C. Server Revnakoğlu, Tarih Coğrafya Dünyası c.1, sayı 2 Mayıs- 1959
Hal Tercümesi, Salih Efendi İstanbul Ali Emiri Kütübhanesi Şeriyye 1391 (Bu eser İ.H.Özalp tarafından sadeleştirilerek Selam gazetesinde yayınlanmıştır)