İbrahim Edhem Pertev Paşa, 1824 yılında Erzurum’da doğdu. Asıl adı İbrahim Edhem’dir. Şiirlerinde kullandığı Pertev mahlası dolayısıyla Edhem Pertev olarak tanınmıştır. Kığı Beyi Hazinedarı diye bilinen, Erzurumlu Söylemezzâdeler’den Mehmed Teymur (Fenni) Efendi ile Fatma Dursun Hanım’ın oğludur. Sultan II.Mahmud’un, âyan ve beylerin Anadolu’daki nüfuzlarını kırma hareketi üzerine ailesi Erzurum’a dönmüş, 1829 yılında babasının vazifesi gereği önce Şarkîkarahisar, Gümüşhane , Canik ve 1840 yılında Trabzon’a yerleşmiştir.
İbrahim Edhem çocukluğunda , Fenni mahlasıyla şiirler yazan ve basılmamış mürettep divanı bulunan babasından ve gezdiği yerlerdeki ulemâ ve şairlerden faydalanarak yetişti. 1845’te babasının ölümü üzerine Trabzon Valisi Abdullah Paşa onu himaye etti ve divan kâtibi olarak yanına aldı. 1847 yılında İstanbul Sadâret Mektûbî Kalemine tayin edildi. Berlin elçiliğinde başkâtiplik yaptı. Almanca ve Fransızca öğrendi.
İbrahim Edhem, Avrupa’da bulunduğu sırada, Avrupa kültürünün ve yaşayışının etkisinde kalarak orada gördüklerini Türkiye’ye aktarmak gayretine düştü. Fransızca’dan şiir çevirisi yapanların başında yer aldı.
Şakacı ve hoşsohbet bir kişi olarak bilinen Pertev Paşa, bu özelliğini hemen hemen bütün yazılarında hissettirdi. Bu sebeple onu ilk Türk mizahçıları arasında saymak da mümkündür.
1864’te Dîvan-ı Muharebâtı Mâliye Âzalığına getirildi. Paşa rütbesiyle Halep Merkez ve Kandiye mutasarrıflıklarında bulundu. 1871’de bâlâ rütbesiyle Serasker Müsteşarı, 1872’de Kastamonu Vâlisi oldu.
İbrahim Edhem Pertev Paşa, Kastamonu Valisi iken 6 Ocak 1873’te vefat etti. Mezarı Kastamonu’da Şeyh Şâbân-ı Veli haziresindedir.
İbrahim Edhem Pertev Paşa, mevki ve rütbe hırsı olmayan, kendisine verilen görevleri dikkatle yerine getiren dürüst bir idareci olduğu, siyasi olaylara karışmadığı hususunda devrinin bütün kaynakları birleşirler.
Pertev mahlasıyla yazdığı eski tarz şiirlerinde başarılı olmakla beraber, tercüme şiirlerinde ve hece ile yazdıklarında daha başarılı olduğu, nesih hattını güzel bir şekilde yazdığı, bir Delâ’i-lü’l-hayrat istinsah ettiği bilinmektedir.
İbrahim Edhem Pertev Paşa’nın eserleri:
Hâb-nâme; Otuzüç sayfa olan bu risale , rüyada yapılmış bir konuşma tarzında olup masonluğun tenkidi ve reddini ihtiva etmektedir.
Emrü’l-acîb fi târihi ehli’s-salib; Antakya’nın zabtına kadar olan Haçlı seferleri tarihidir.
İtlâku’l-efkâr fi akdi’l-ebkâr ; Çok evliliğin aleyhinde bulunan Batılılara karşı tabiat kanunlarına dayanarak yapılan bir müdafaadır.
Av’ave ; Kelbiyyün mezhebinden bir filozofla kanaat sahibi Kıtmîr arasında geçen mizahi bir hikaye.
Kırmızı Bayrak; Fransa’daki komünist hareketleri dolayısıyla sosyalizme yazılmış bir reddiye.
Bibliyografya
M.Orhan Okay, T.D.V.İslam Ansiklopedisi s.420
H. A. Kasır, Erzurum Şairleri